Wszystko, co musisz wiedzieć o Hamasie

Zastanawiasz się czym jest Hamas? W tym tekście poznasz odpowiedzi na następujące pytania:

Skąd wziął się Hamas?
Kim są przywódcy Hamasu?
Czego chce Hamas?
Czy Hamas kontroluje Gazę?
Czy Hamas został demokratycznie wybrany i reprezentuje Palestynę?
Czy Hamas jest organizacją terrorystyczną?
Czy Hamas działa z ramienia Iranu?
Czy Hamas negocjuje z Izraelem?
Czy Hamas naraża życie Palestyńczyków?
Czy Izrael stworzył Hamas?
Jakiej broni używa Hamas do ostrzału Izraela?
Czy ostrzał Hamasu zagraża Izraelowi?
Dlaczego w październiku 2023 roku Hamas zaatakował Izrael?
Dlaczego Hamas wziął cywili jako zakładników?
Dlaczego Hamas wybudował tunele pod Gazą?

„Nikt na świecie, nikt w historii nie uzyskał wolności, odwołując się do poczucia moralności ludzi, którzy go uciskali” 

Assata Shakur

Skąd wziął się Hamas?

Hamas jest palestyńską partią polityczną oraz organizacją zbrojnego ruchu oporu, działającą w oblężonej Strefie Gazy.

Powstał w 1987 r. na początku Pierwszej Intifady, w odpowiedzi na nasilającą się przemoc ze strony Izraela. Miał być on religijną alternatywą dla świeckich palestyńskich partii, które w tamtym czasie dominowały na scenie politycznej. Hamas był pierwotnie odnogą egipskiego Bractwa Muzułmańskiego, lecz w późniejszym okresie odciął się od Bractwa¹ i stał się niezależną grupą².

W roku 1992 w celu stawienia oporu okupacji izraelskiej Hamas stworzył skrzydło wojskowe – Brygady Izz al-Din al-Qassam³. Brygady przeprowadziły wiele znaczących akcji przeciwko Izraelowi w trakcie Drugiej Intifady⁴, co dało Hamasowi status głównej siły w palestyńskim ruchu oporu.

Kim są przywódcy Hamasu?

Hamas składa się ze skrzydła politycznego i wojskowego. Spełniają one różne funkcje, lecz mają wspólne struktury dowodzenia⁵.

Biuro Polityczne

• przywódca: Isma’il Hanijja (na uchodźstwie)
• ogólna polityka

Brygady Izz al-Din al-Qassam

• dowódcy: Marwan Issa i Mohammed Deif
• operacje wojskowe

Rada Shura

• przywódcy: Saleh al-Arouriego na Zachodnim Brzegu i Yahya Sinwara w Gazie
• zajmuje się sprawami Hamasu w Gazie, na Zachodnim Brzegu, wśród diaspory palestyńskiej i osadzonych w izraelskich więzieniach 

Rząd Gazy

• premier: Issam al-Da’alis
• organ wykonawczy; usługi publiczne w Gazie

Czego chce Hamas?

Zgodnie ze Statutem z roku 2017⁶, obecny program polityczny Hamasu zakłada:

• wprowadzenie prawa do powrotu dla wszystkich palestyńskich uchodźców
• ustanowienie tymczasowego państwa palestyńskiego w granicach z 1967 r. (Strefa Gazy i Zachodni Brzeg wraz z Jerozolimą Wschodnią)
• ustalenie długoterminowego rozejmu z Izraelem.

Hamas uznaje powstanie państwa Palestyny w granicach z 1967 r. za krok tymczasowy. Odmawia uznania państwa Izrael i zabiega o “pełne i całkowite wyzwolenie Palestyny, od rzeki do morza”⁷.

Statut Hamasu z 2017 r. deklaruje, że ruch walczy nie z Żydami, lecz z państwem izraelskim i ruchem syjonistycznym z powodu okupowania przez nich Palestyny; oraz krytykuje Izrael za utożsamianie swoich działań z żydowskimi wartościami⁸.

Czy Hamas kontroluje Gazę?

Nie do końca. Hamas zarządza sprawami lokalnymi, podczas gdy Izrael kontroluje większość Gazy z zewnątrz, poprzez fakt istnienia blokady.

Izrael sprawuje wyłączną kontrolę w ramach okupacji nad:

Hamas objął rządy w 2007 r.  i od tamtego czasu zarządza⁹:

• przestrzenią powietrzną
• dostępem do morza
• ruchem wszelkich dóbr oraz ludzi w obie strony
• sieciami telekomunikacyjnymi
• dystrybucją podatków
• ewidencją ludności¹⁰
• dostępem do wody pitnej¹¹
• paliwem i elektrycznością¹²

• opieką zdrowotną i społeczną 
• edukacją
• infrastrukturą
• egzekwowaniem prawa
• zatrudnieniem publicznym

Czy Hamas został demokratycznie wybrany i reprezentuje Palestynę?

Hamas jest jedną z wielu palestyńskich partii politycznych.

W 2006 roku jedyne jak dotąd demokratyczne wybory na Okupowanych Terytoriach Palestyńskich, na które zgodzili się okupanci, przyniosły zwycięstwo Hamasowi, który otrzymał większość względną głosów w Gazie i na Zachodnim Brzegu (44%)^13. za swoje wysiłki podejmowane na rzecz usług społecznych i ruchu oporu¹⁴.

Przejęcie władzy przez Hamas, organizację odrzucającą proces pokojowy i stawiającą na opór zbrojny, stało się dla Izraela pretekstem do nałożenia blokady wojskowej (zorganizowanej wspólnie z Egiptem) na Strefę Gazy oraz nieustannych ataków zbrojnych na jej mieszkańców. Zakazem wwozu do Gazy objęto tysiące produktów od zwykłych ołówków do sprzętu służącego radioterapii.

Zarówno Fatah jak i Hamas, dwie największe palestyńskie partie, mają obecnie poparcie po 1/3 wyborców każda, co stawia je na w miarę równej pozycji¹⁵. Z drugiej strony wielu Palestyńczyków ostro krytykuje polityczne skrzydło Hamasu za korupcję¹⁶ i represyjną politykę.

Hamas jest jedynym znaczącym ugrupowaniem, które ma w programie cieszący się sporym poparciem opór zbrojny¹⁸. Chociaż większość Palestyńczyków nie wspiera Hamasu jako partii, znaczna większość popiera działania związane z ruchem oporu jako takim, czy to prowadzone przez Hamas czy przez innych¹⁹.

Czy Hamas jest organizacją terrorystyczną?

Według ONZ środowiska akademickie uznają za terroryzm “umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych. Działania te realizowane są z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków ( przemoc fizyczna, użycie broni i ładunków wybuchowych), w celu nadania im rozgłosu i celowego wytworzenia lęku w społeczeństwie”²⁰.

Polska uznaje Hamas za organizację terrorystyczną jako członek Unii Europejskiej, która w 2001 roku podjęła na ten temat decyzję²¹.

Na 195 krajów na świecie, Hamas jest uznawany za organizację terrorystyczną przez 34 państwa, co daje 17,5% wszystkich państw. Dodatkowo część z nich za terrorystyczne uznaje jedynie militarne skrzydło organizacji.

Poza Unią Europejską, Hamas znajduje na listach organizacji terrorystycznych Australii²², Izraela²³, Japonii²⁴, Kanady²⁵, Paragwaju²⁶, Stanów Zjednoczonych²⁷ i Wielkiej Brytanii²⁸.

Czy Hamas działa z ramienia Iranu?

Nie, Hamas jest niezależnym ugrupowaniem o innym niż irański programie politycznym i strategii militarnej. Hamas i Iran łączy “strategiczny sojusz” – Iran wspiera Hamas wojskowo, finansowo i politycznie²⁹, lecz Hamas nie działa i nie prowadzi operacji z ramienia Iranu. Ugrupowanie podejmuje decyzje zgodne z własnymi interesami i podtrzymuje samodzielnie relacje z krajami takimi jak Turcja, Katar czy Egipt³⁰.

Przykład: w 2012 r. Hamas odciął się od Syrii ze względu na swój sprzeciw wobec brutalnego postępowania reżimu Assada z protestującymi, mimo tego, że decyzja ta rozwścieczyła Iran, będący bliskim sojusznikiem Assada³¹.

W przypadku operacji “Al-Aqsa Flood” z 7.10.2023 roku, nawet izraelskie władze przyznają, że nie ma dowodów na to, że Iran brał w niej udział w jakiejkolwiek formie³² – sama operacja zaskoczyła także Iran³³. Hamas samodzielnie zaplanował i przeprowadził tę operację, by osiągnąć własne cele. 

Czy Hamas negocjuje z Izraelem?

Dla Hamasu walka zbrojna jest tylko jednym z wielu narzędzi do położenia kresu apartheidowi i okupacji – poza nim mają miejsca starania dyplomatyczne:

• w 2006 r. w felietonie dla “The Guardian” przewodniczący Hamasu Isma’il Hanijja wyjawił, że Izrael odrzucił wystosowaną przez Hamas propozycję zawarcia pokoju³⁴
• W 2008 r. były szef Hamasu Khaled Meshal zaproponował 10-letni rozejm w zamian za powołanie suwerennego państwa Palestyny ze stolicą w Jerozolimie w granicach z 1967 roku³⁵. Izrael odrzucił propozycję.
• W 2015 r. Hamas zaproponował długoterminowy rozejm w zamian za zakończenie blokady Gazy³⁶. Izrael odmówił.
• W 2018 r. Hanijja ponowił tę propozycję w napisanym odręcznie po hebrajsku liście do Premiera Izraela, Benjamina Netanjahu³⁷. Izrael ponownie ją odrzucił.

Izrael konsekwentnie odrzucał inicjatywy dyplomatyczne Hamasu, ponieważ nie widział powodu do położenia kresu obecnemu opresyjnemu stanowi rzeczy, który, jak mniemał, daje Izraelowi przywileje i władzę nad Palestyńczykami za minimalną cenę. Korzyści dla Izraela były większe, niż koszty – tę nierówność próbuje zmienić Hamas. 

Czy Hamas naraża życie Palestyńczyków?

Ludzie z Zachodu często oskarżają Hamas o ryzykowanie życia Palestyńczyków w imię walki z apartheidem i prowokowanie Izraela do brutalności. Lecz rzeczywistość jest taka, że blokada izraelska powoli zabija wszystkich w Gazie. 

Zapłaciliśmy cenę wielu żyć w tym konflikcie, lecz jeśli taka jest cena za długofalowe zmiany – za przerwanie oblężenia i za wolność – to wielu z nas uważa, że nie ma innego wyjścia, niż się z tym zmierzyć.Haytham Besaiso, inżynier lądowy z Gazy, 2014 r.)³⁸

“I tak się tu wykrwawiamy. (…) Blokada Gazy miażdży każdą możliwość zawarcia pokoju.Ismail, anonimowy dziennikarz z Gazy, 2021 r.³⁹

Argumentacja, że to Hamas odpowiada za izraelskie zabijanie Palestyńczyków, jest szkodli

Czy Izrael stworzył Hamas?

Nie. Izrael zaoferował wsparcie Hamasowi, gdy powstał, by osłabić palestyńskie organizacje świeckie (Organizacja Wyzwolenia Palestyny, Fatah, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny). Prawdopodobnym jest, że Hamas rozwinąłby się i bez wsparcia Izraela.

Trzeba jednak zrozumieć, że za sukcesem Hamasu stoi izraelska polityka wykorzystywania i karania Palestyńczyków za używanie metod pokojowych. Gdy Palestyńczycy zrozumieli, że dyplomacja, negocjacje i pokojowe protesty nie odnoszą skutku, powrócili do wspierania zbrojnego oporu jako najbardziej praktycznej i skutecznej metody, a wojskowe skrzydło Hamasu okazało się najsilniejszą grupą w ruchu oporu.]

Ruch oporu jest nieodzownym elementem walki o wolność okupowanego narodu, a opór zbrojny jest jego integralną częścią. Opór zbrojny Hamasu jest odpowiedzią na politykę Izraela wobec Palestyńczyków, na wieloletnią okupację Gazy oraz jej totalną blokadę, która została na Gazę nałożona w 2006 roku przez Izrael i Egipt.

Jakiej broni używa Hamas do ostrzału Izraela?

Główną bronią Hamasu są rakiety domowej produkcji. Do ich wyrobu używa się głównie popularnie dostępnych produktów jak cukier czy nawozy sztuczne⁴⁰. Rakiety te pozbawione są systemów namierzania, część z nich, właśnie ze względu na produkcje, nie wypala.

Czy ostrzał Hamasu zagraża Izraelowi?

Hamas rozpoczął ostrzał rakietowy Izraela w 2001 roku, kiedy to wystrzelono 4 pierwsze rakiety. Od 2001 roku Hamas wystrzelił około 30,270 rakiet Qassam i pocisków moździerzowych³⁹. Przyjmując 10% margines błędu liczba wystrzelonych rakiet i pocisków wynosi około 33,600.

Znaczna część z tych ataków jest nieskuteczna. Od 2011 roku przeważająca większość wystrzelonych rakiet i pocisków jest przechwytywana przez izraelską żelazną kopułę, która wtedy zaczęła działać

Jednak nawet przed uruchomieniem żelaznej kopuły ataki rakietowe, chociaż liczne, nie powodowały zagrożenia życia ludności Izraela na dużą skalę. W latach 2001 – 2023 tych 33,600 rakiet i pocisków zabiło 69 osób⁴².

• 41 dorosłych cywili izraelskich (w tym 3 izraelskich cywili arabskich)
• 10 izraelskich żołnierzy
• 4 izraelskich dzieci
• 2 palestyńskich dzieci
• 5 dorosłych cywili palestyńskich 
• 1 dorosły cywil jordański 
• 2 dorosłych cywili tajskich 
• 4 zagranicznych pracowników 

28 z tych osób zginęło do roku 2011 (czyli do rozpoczęcia działania żelaznej kopuły). Nie są to liczby jakich spodziewalibyśmy się po takiej ilości ataków rakietowych i moździerzowych.

Według danych izraelskiego Ministerstwa Obrony, Żelazna Kopuła przechwyciła z sukcesem 97% wszystkich palestyńskich pocisków podczas wzmożonych ataków w trakcie jednego weekendu w zeszłym roku, i 95,6% podczas ataku rakietowego palestyńskiego Islamskiego Dżihadu w maju 2023 roku. W dużej mierze tak wysoka skuteczność wynika też z faktu, że pociski wystrzeliwane przez różne organizacje palestyńskiego ruchu oporu nie są aż tak technologicznie rozwinięte, czyli są wynikiem “asymetrycznych działań wojennych”⁴³, co widać też wyraźnie na przykładzie ostatnich tygodni.

Tym samym, ostrzał ze strony Hamasu bardziej zagraża izraelskiemu portfelowi, niż bezpieczeństwu.

W rozmowie z gazetą „Jerusalem Post” ekspert ds. pocisków rakietowych Uzi Rubin oszacował koszt rakiet krótkiego zasięgu używanych przez Hamas na 300-800 dolarów za sztukę. Rubin, izraelski inżynier obrony, zauważył, że najlepsze rakiety Hamasu są “relatywnie łatwe w wykonaniu” i „niedrogie”. Natomiast Tal Inbar, były przewodniczący Centrum Badań Powietrznych i Kosmicznych Instytutu Fisher, oszacował koszt przechwytywaczy Żelaznej Kopuły na 50 000–100 000 dolarów każdy. Według danych amerykańskiego think-thanku, The Center for Strategic International Studies, koszt jednej “baterii” Żelaznej Kopuły to około 100 mln dolarów.

Dlaczego w październiku 2023 roku Hamas zaatakował Izrael?

Rankiem 7 października 2023 roku zbrojne skrzydło Hamasu, Brygady Al-Qassam, zaatakowało Izrael, wystrzeliwując w jego kierunku przynajmniej 5 tysięcy rakiet i dokonując ataku lądowego, w wyniku którego śmierć poniosło około 1200 osób.

Atak Hamasu poprzedziły działania izraelskiego rządu, który zmobilizował około trzydzieści batalionów na Zachodnim Brzegu. Żołnierze mieli się rozprawiać z wszelkimi przejawami oporu Palestyńczyków wobec aktywności osadników i samego IOF. W tym okresie doszło szeregu wtargnięć izraelskich osadników do meczetu Al-Aqsa w Jerozolimie⁵⁰, jednego z najświętszych miejsc dla muzułmanów połączonych z atakami żołnierzy na wiernych, które wcześniej zdarzały się już wielokrotnie⁵¹. IOF miał się także przygotowywać do szturmu na palestyńskie obozy dla uchodźców, miasta i wsie, gdy te stawiały opór siłom okupacyjnym i osadnikom⁵².

Jak oznajmił na swoim Telegramie Hamas: „Nasze wezwania do wymiany humanitarnej spotkały się z odmową, a na Zachodnim Brzegu nadal dochodzi do codziennych naruszeń. Postanowiliśmy położyć kres wszelkim zbrodniom okupanta. Skończył się czas, w którym mogli działać bez ponoszenia konsekwencji. Dziś naród wznawia swoją rewolucję”

Operacja „Al-Aqsa Flood” uwzględniała nie tylko atak rakietowy, ale także uderzenie lądowe na Izraeli wiązała się z penetracją uzbrojonego i całodobowo strzeżonego ogrodzenia.

Cele operacji “Al-Aqsa Flood”⁹:

• uwolnić tysiące Palestyńczyków więzionych przez Izrael
• zakończyć trwającą od siedemnastu Lat blokadę Strefy Gazy
• położyć kres statusowi quo Izrael bezkarnie kontynuuje okupację.

Wokół ataku Hamasu pojawił się ogrom dezinformacji, bardzo często generowanych przez sam Izrael. Wiemy z pewnością, że w jego wyniku życie straciło około 1200 osób, a bojownicy skierowali się ku placówkom wojskowym oraz cywilnym osadom. Wiele wskazuje na to, że ich głównym celem było wzięcie zakładników, by wymienić ich na bezprawnie osadzonych w więzieniach Palestyńczyków (w tym dzieci), a nie zabijanie ludności cywilnej, jak to przedstawiały media. Do tego doszło, gdy po kilku godzinach od rozpoczęcia akcji, na miejscu pojawił się IDF i nastąpiła wymiana ognia z Hamasem, a Izraelczycy dostali się w ogień krzyżowy⁵⁶.

Warto mieć na uwadze, że Hamas jest ugrupowaniem, które nie dysponuje zaawansowanym technologicznie sprzętem i polega przede wszystkim na zaangażowaniu bojowników w walce o niepodległość. Samemu atakowi izraelskie władze mogły zapobiec, bo na trzy dni przed rozpoczęciem operacji otrzymały ostrzeżenie od Egiptu, że „coś znaczącego” może się wydarzyć⁵⁷. Zostało ono jednak zignorowane.

Dlaczego Hamas wziął cywili jako zakładników?

Bojownicy Hamasu, którzy przedostali się na terytorium Izraela, wzięli jako zakładników 240 osób, w tym osoby starsze i dzieci, co stanowi poważne pogwałcenie Konwencji Genewskich, a zgodnie ze Statutem Międzynarodowego Trybunału Karnego jest zbrodnią wojenną⁶³.

Warto jednak wiedzieć, dlaczego Hamas się tego dopuścił – zakładnicy mieli służyć wymianie na palestyńskich więźniów bezprawnie przetrzymywanych przez Izrael.

Do września 2023⁶⁴ w izraelskich więzieniach przetrzymywanych było 5200 palestyńskich (w tym 200 Gazańczyków) więźniów, w tym 1264 w areszcie administracyjnym (bez procesu, często bez postawionych zarzutów), 170 dzieci, 33 kobiety. Po 7 października (dane z 06.11.2023⁶⁵) liczby te drastycznie wzrosły, 7000 więźniów (w tym 300 Gazańczyków), 2070 osób w areszcie administracyjnym, 200 dzieci, 62 kobiety.

Od 2000 roku ponad 13,000 dzieci zostało aresztowanych bez podstawy prawnej, przesłuchiwanych i sądzonych przez sądy wojskowe – a przed nimi zatrzymanych było tysiące innych⁶⁶. Izrael jest jedynym państwem regularnie stawiającym nieletnich przed sądem wojennym, który akceptuje przyznanie się do winy wymuszone zastraszaniem.

Osoby przetrzymywane w izraelskich więzieniach są traktowane z okrucieństwem, doświadczają tortur⁶⁷, przemocy seksualnej i psychologicznej ze strony izraelskich służb⁶⁸. 86% nieletnich więźniów było bitych, 69% rozbieranych do naga podczas przeszukania, a niemal połowa doznała urazów fizycznych podczas aresztowania, wliczając w to rany postrzałowe i złamania kości⁶⁹.

Od 500 do 700 palestyńskich dzieci, nawet dwunastoletnich, co roku staje przed izraelskimi sądami wojennymi; najczęstszym zarzutem jest rzucanie kamieniami, za które grozi do 20 lat więzienia⁷⁰.

Dlaczego Hamas wybudował tunele pod Gazą?

Hamas zbudował sieć tuneli bez powodu. A kluczowy jest tutaj kontekst: w związku z całkowitą blokadą Gazy nałożoną przez Izrael i Egipt, tunele stanowiły często jedyny sposób dla jej mieszkańców na pozyskanie podstawowych produktów. Tunele nie powstały w próżni ¬– ich tuneli jest bezpośrednim wynikiem oblężenia i blokady.

Zachodnie media często piszą o tunelach, jakby były one używane jedynie do stricte militarnych celów Hamasu. Jednak za ich pomocą transportowana jest też żywność, leki, paliwo czy materiały budowlane, bez których trudno byłoby zapewnić podstawowe potrzeby mieszkańców Strefy Gazy.

Niektóre z tuneli łączą także różne miasta/obszary w granicach Strefy Gazy. Używane są one do transportu dóbr i przemieszczania się ludzi poza kontrolą izraelskiego okupanta, ale też do ochrony przez atakami z powietrza.

Według danych podawanych przez “Al Jazeerę” w okresie, kiedy tunele były najczęściej używane, zapewniały one zatrudnienie prawie siedmiu tysiącom ludzi oraz zastrzyk 700 milionów dolarów dla ekonomii Gazy⁸⁵. Dzisiaj system składa się według najczęstszych informacji z około pięciuset tuneli.

Warto podkreślić też fakt, że system tuneli w silnie kontrolowanej i inwigilowanej Strefie Gazy gwarantuje jedyną możliwość budowania jakiegokolwiek ruchu oporu. Przeniesienie walki do tuneli wyrównuje też szanse między Palestyńczykami a izraelską armią, która ma na powierzchni ziemi ogromną przewagę technologiczną.

Fakt istnienia tuneli jest często wykorzystywany przez izraelską armię jako główny powód do atakowania celi cywilnych. Tak było też w przypadku szpitala Al-Shifa, w którym atak IDF doprowadził do katastrofy określanej przez Światową Organizację Zdrowia jako „strefą śmierci”⁸⁶. Sam były premier Izraela, Ehud Barak, oznajmił w rozmowie z CNN, że to Izrael, a nie Hamas, zbudował pod szpitalem bunkry, podając tym samym w wątpliwość dotychczasową narrację.

I na sam koniec – sam fakt istnienia tuneli nie jest powodem do tego, żeby bombardować i ostrzeliwać cywili. Niezapewnienie odpowiedniego bezpieczeństwa cywilom jest złamaniem prawa międzynarodowego.

Pamiętaj, że…

Nie trzeba wspierać Hamasu jako partii politycznej, by wspierać Palestynę. Większość Palestyńczyków nie wspiera go jako partii.

Hamas jest skutecznym politycznym graczem w walce przeciwko apartheidowi, uciskowi i kolonizacji. Osiągnął wyjątkowe sukcesy w zapobieganiu izraelskiej przemocy w Jerozolimie⁴¹ i uwalnianiu Palestyńczyków uprowadzonych przez Izrael⁴².

Hamas dysponuje instytucjami, ministerstwami, ruchami studenckimi i kobiecymi; zatrudnia tysiące lekarzy, nauczycieli, sędziów i pracowników organizacji pomocowych. Jest on częścią palestyńskiego społeczeństwa. 

Nie musisz wspierać Hamasu, by wspierać Palestynę. Nie możesz jednak sprzeciwiać się uciskowi i jednocześnie nie popierać oporu przeciwko niemu. 

Nie możesz wspierać wolności i jednocześnie wspierać wysiłków Izraela, by zgładzić tych, którzy o tę wolność walczą – łącznie z Hamasem – i tym samym pozostawiać Palestyńczyków bezbronnymi.

---

Przypisy

1. Hamas and Fatah: How are the two groups different? ↩︎
2. ECFR: Hamas ↩︎
3. What is Hamas? A simple guide to the armed Palestinian group ↩︎
4. CFR: What Is Hamas? ↩︎
5. ECFR: Hamas ↩︎
6. Hamas in 2017: The document in full ↩︎
7. Ibidem ↩︎
8. Ibidem ↩︎
9. Benedetta Berti and Anat Kurz, Hamas and Governance in Gaza ↩︎
10. Erakat, N (2020). Justice for Some: Law and the Question of Palestine. Stanford University Press ↩︎
11. Yearbook of International Humanitarian Law – 2010 ↩︎
12. Erakat, N (2020). Justice for Some: Law and the Question of Palestine. Stanford University Press ↩︎
13. Hamas wins huge majority ↩︎
14. CFR: What Is Hamas? ↩︎
15. Public Opinion Poll No (88) ↩︎
16. Gaza: Journalist facing prison term for exposing corruption in Hamas-controlled ministry ↩︎
17. Public Opinion Poll No (88) ↩︎
18. Ibidem ↩︎
19. Ibidem ↩︎
20. Definicja terroryzmu ↩︎
21. EU court upholds Hamas terror listing ↩︎
22. Hamas to be listed in entirety as a terrorist organisation by Australian government ↩︎
23. Israel’s list ↩︎
24. Japan‘s Foreign Policy in Major Diplomatic Fields ↩︎
25. Canada: Currently listed entities ↩︎
26. Paraguay adds Hamas, Hezbollah to terrorism list ↩︎
27. Foreign Terrorist Organizations ↩︎
28. Proscribed terrorist groups or organisations ↩︎
29. CFR: What Is Hamas? ↩︎
30. Qatar, Iran, Turkey and beyond: Hamas’s network of allies ↩︎
31. Hamas to restore Syria ties after 10 years of dispute, sources say ↩︎
32. ‘No evidence or proof’: Israel and U.S. uncertain of Iran link to Hamas attack ↩︎
33. U.S. intelligence indicates Iranian leaders were surprised by Hamas attack ↩︎
34. A just peace or no peace ↩︎
35. Meshal Offers 10-year Truce for Palestinian State on ’67 Borders ↩︎
36. Israel Denies Contacts With Hamas on Long-term Truce ↩︎
37. Hamas has taken a risk with its largest ever military blow to Israel ↩︎
38. Gaza diary: Life under Israeli assault ↩︎
39. In Gaza, we are forced to choose between a quick or slow death ↩︎
40. What are Qassam Rockets? ↩︎
41. Organizers Cancel Jerusalem March After Police Refuse to Let It Pass Through Muslim Quarter ↩︎
42. Gilad Shalit deal: West Bank prepares to welcome Palestinians home ↩︎