Jak ubierają się Tunezyjki?
Jedna z moich rozmów z kolegą z Polski zeszła niedawno na temat strojów Tunezyjek. Ogromnym zaskoczeniem było dla niego to, że tunezyjskie kobiety nie zakrywają się od stóp do głów, a nikab to rzadkość. Częściej można spotkać kobiety ubrane w zachodnim stylu, a niekiedy nawet odważniej, niż Europejki.
Są historie, które łatwo przebijają się do mediów – wszystko to, co nas oburza i stoi w sprzeczności z naszymi wartościami. Doskonale wiemy, że Iranki są zmuszane do noszenia hidżabu, czyli chusty zasłaniającej włosy. Czy ktokolwiek z nas słyszał jednak o kobietach, którym się tego zabrania?
Jeśli ciekawi Was zatem, jak ubierają się Tunezyjki, zabieram Was w opowieść o tamtejszych kobietach i ich strojach.
Prawo i historia – polityczna walka z hidżabem
Zdjęcie: Al-Fanar Media
Od momentu odzyskania niepodległości w 1956 roku, w Tunezji kładziono nacisk na sekularyzm. Jednak sekularyzm w wydaniu pierwszego prezydenta, Habiba Bourgiby, nie opierał się na wolności, a na przymusie.
Społeczeństwo tunezyjskie w 99% tworzą muzułmanie, a wbrew powszechnemu przekonaniu, wiele muzułmańskich kobiet decyduje się zakrywać z powodów osobistych. Bourgiba, który zapisał się w tunezyjskiej historii jako prezydent promujący ideę emancypacji kobiet i gwarantujący im coraz więcej praw, w tym prawo do pracy, podróży i prowadzenia własnego biznesu. Zasłynął także jako zaciekły przeciwnik hidżabu. Nazywając muzułmańską chustę “nieszczęsną szmatą” widziany był wielokrotnie, jak zdejmował hidżab z głów kobiet. Takie nagranie można zobaczyć np. tutaj.
Jakkolwiek zmiany były potrzebne i zdawały się iść w dobrym kierunku, stanowiły jedynie zawoalowaną formę politycznego patriarchatu i kontroli nad kobietami, które nadal nie miały równych praw w kwestii dziedziczenia i finansowo pozostawały zależne od mężczyzn. Kobiety nadal miały prawo jedynie do tego, na co pozwolili im mężczyźni – tak na poziomie osobistym, jak i systemowo. Wszelkie ruchy i kobiece inicjatywy były zabronione.
W 1981 roku Tunezja wprowadziła prawo, które zabraniało noszenia hidżabu w szkołach i budynkach rządowych. Ta polityka została umocniona za rządów kolejnego prezydenta, Ben Alego. Kobiety, które nosiły chustę, były nie tylko wyrzucane z uczelni, ale także nękane przez policję na ulicach, niejednokrotnie wzywane na komisariat, zwalniane ze stanowisk w sektorze prywatnym, a także zmuszane do podpisywania zobowiązań, że nie założą więcej hidżabu. (Źródło: ictj.org)
Tunezyjskie prawo – jak obecnie mogą ubierać się Tunezyjki?
Tunezyjskie władze twierdzą, że zachęcają kobiety do rezygnacji z hidżabu, który nie jest częścią tunezyjskiej tradycji, i zastąpienia go “skromnym strojem”.
W 2006 roku władze rozpoczęły kampanię przeciwko hidżabowi, zakazując go w części miejsc publicznych, gdzie dochodziło do sytuacji, że policja zatrzymywała kobiety na ulicy, zmuszała do zdjęcia chusty i ostrzegała przed ponownym jej założeniem. Hidżab został określony jako sekciarski sposób ubierania, który nie jest mile widziany w kraju.
W 2011 roku, po tunezyjskiej rewolucji, zniesiono zakaz noszenia hidżabu. W 2019 roku w Tunezji zakazano noszenia nikabu w instytucjach publicznych, uzasadniając to względami bezpieczeństwa.
Jak ubierają się Tunezyjki, czyli hidżab w praktyce
Dekady zniechęcania do hidżabu i zakazywania jego noszenia przyniosły efekty. W miastach łatwo zaobserwować, że większość kobiet nie zakrywa włosów. W większości miejskich rodzin jest na to nie tylko przyzwolenie, ale często wręcz presja.
Hidżab utożsamiany jest w Tunezji z zacofaniem, biedą i brakiem edukacji. Widoczne jest to także w praktyce – większość wykształconych kobiet odsłania włosy, niejednokrotni ubierając się odważniej, niż Europejki. W Tunezji skromny strój i hidżab pozostają domeną wsi, małych miejscowości i biedniejszych rodzin.
Zależnie od regionu kraju, bez problemu dostrzeżemy różnicę w ubiorze miejscowych kobiet. Zamożniejsze dzielnice Tunisu to miejsca, gdzie liczba zakrytych kobiet będzie najniższa. Podobnie wygląda to w wielu turystycznych miejscowościach, gdzie osiedlają się obcokrajowcy i wyraźnie widoczne są ich wpływy. Im mniejsza miejscowość, tym zakrytych kobiet będzie więcej.
Czy w Tunezji kobiety mają wolność w kwestii wyboru stroju?
W Tunezji kobiecy strój jest częściowo regulowany prawnie. Presja wywierana przez władze od powstania państwa, jak i wcześniejsze naciski francuskiego kolonizatora sprawiły, że strój przestał być osobistym wyborem kobiet. Pośrednie lub bezpośrednie naciski istnieją w tym regionie od wielu lat i w znaczącej części rodzin można się spotkać z presją na ubieranie się według zachodniego stylu.
Czy istnieją sytuacje, gdzie kobiety są zmuszane do noszenia hidżabu lub nikabu? Z całą pewnością takie sytuacje mają miejsce, mimo że osobiście nigdy się z nimi nie spotkałam. Przemoc wobec kobiet jest bardzo dużym problemem społecznym w Tunezji i wyraża się także kontrolą w zakresie ubioru. Pomimo tego, że islam sprzeciwia się przymusowi, w rodzinach, gdzie religijność jest pojmowana w wypaczony sposób, ojcowie, mężowie lub bracia zmuszają kobiety do zakrywania się, pomimo tego, że niejednokrotnie sami nie stosują się do zasad religijnych.
