Jak wygląda muzułmański pogrzeb?

Jakie są tradycje pogrzebowe muzułmanów? Jak, zgodnie z islamem, powinien przebiegać pogrzeb? Czy muzułmanów chowa się w trumnach? Jak dokładnie wygląda obmycie ciała zmarłego? Czy kobiety mogą uczestniczyć w pogrzebie? Tym razem, w wigilię Wszystkich Świętych, porozmawiamy o pogrzebie w islamie i o tym, że muzułmanie nie uznają szczególnych świąt poświęconych zmarłym.

Muzułmański pogrzeb – na skróty

• Pochówek tak szybko, jak to możliwe
• Przygotowanie do pogrzebu
• Obmycie ciała zmarłego
• Całun zamiast trumny
• Przebieg pogrzebu
• Udział kobiet w pogrzebie
• Odwiedzanie grobów

Pochówek tak szybko, jak to możliwe

Kluczową kwestią dotyczącą grzebania zmarłych zgodnie z zasadami islamu jest nieopóźnianie pogrzebu. Przyjmuje się, że powinien się on odbyć w ciągu doby od śmierci. Jest to jeden z powodów, dla których nie zależy mi na tym, by moje ubezpieczenie podróżne obejmowało transport zwłok – jako praktykująca muzułmanka chcę być pochowana tam, gdzie umrę. Jeśli będzie to daleko od domu, po śmierci i tak nie zrobi mi to żadnej różnicy.

Obowiązek chowania zmarłych bez zbędnej zwłoki wynika z sunny, czyli muzułmańskiej tradycji, co poświadcza hadis: Spieszcie się chować swoich zmarłych (Bukhari i Muslim). Pogrzeb muzułmanina powinien się odbyć możliwie najszybciej po przygotowaniu ciała. Opóźnienie dozwolone jest z ważnych przyczyn, które jednak nie są wymienione i pozostawiają szerokie pole do interpretacji. Większość uczonych przyjmuje, że oczekiwanie na przybycie rodziny zmarłej osoby jest dostatecznym powodem.

Opóźnienie pochówku nie ma wpływu na zmarłego, może być jednak grzechem dla osoby, która o tym decyduje.

Przygotowanie do pogrzebu muzułmanina

Koncept czystości rytualnej jest w islamie niezwykle ważny. Z tego właśnie powodu przed każdą modlitwą dokonywana jest ablucja, a po stosunku seksualnym czy zakończeniu miesiączki należy wykonać ghusl, czyli rytualny prysznic. Czystość istotna jest także po śmierci i oznacza to konieczność odpowiedniego przygotowania ciała do pochówku, z poszanowaniem godności zmarłej osoby.

Społeczność muzułmańska, najczęściej rodzina lub osoby wyznaczone przez imama, mają za zadanie przygotowanie ciała przed pogrzebem. Osoba zmarła jest myta przez dorosłych muzułmanów – mężczyzna, przez mężczyzn, a kobieta przez kobiety. Jedyną osobą płci przeciwnej, która może dokonywać obmycia, jest mąż lub żona. W przypadku śmierci dzieci zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą przeprowadzić ghusl al mayyah, czyli rytualne obmycie ciała zmarłego muzułmanina.

Osoba dokonująca obmycia powinna być w stanie czystości rytualnej, takim samym jak przed modlitwą. Oznacza to konieczność wykonania wudu, czyli ablucji, a tym samym z tej czynności wyłączone są kobiety w czasie okresu lub połogu.

Ciało osoby zmarłej należy umyć w pomieszczeniu z dostępem do wody oraz środków higienicznych. Obowiązkowe jest założenie rękawiczek, często nosi się również maseczki na twarzy oraz foliowe kombinezony. Nie ma obowiązku zakładania hidżabu przez muzułmanki myjące ciało, należy jedynie związać włosy ze względów higienicznych.

Jak wygląda obmycie ciała zmarłego muzułmanina w praktyce?

Cały proces przygotowania i pochówku zmarłego odbywa się w najwyższym poszanowaniu jego godności. Zdejmując ubranie zmarłej osoby, należy mieć na względzie jej prywatność i postępować dyskretnie, z szacunkiem.

Rozebrane ciało należy położyć na stole (np. chirurgicznym) i zasłonić awrah, czyli obszar od pępka do kolan. W praktyce wykorzystywany jest do tego ręcznik lub kawałek prześcieradła. Ze względu na to, obmycie ma charakter nie tylko higieniczny, ale przede wszystkim rytualny, woda powinna dotrzeć do każdej części ciała. Oznacza to, że należy usunąć wszystko, co mogłoby w tym przeszkodzić, włączając w to możliwe do wyjęcia protezy i aparat ortodontyczny, biżuterię, zegarek, identyfikatory kostnicowe itp.

Oczyszczanie ciała rozpoczyna się od wypowiedzenia Bismillah, co oznacza „w imię Boga”. Pierwszym krokiem jest rozmasowanie brzucha, w celu usunięcia zawartości żołądka i jelit. Bez zdejmowania przykrycia opłukuje się genitalia bez dotykania ich. Rękawiczki służą higienie osoby dokonującej ghusl, jednak szacunek dla zmarłego jest kwestią kluczową, dlatego też po tym etapie konieczna jest zmiana rękawiczek.

Ablucja wykonywana przez muzułmanów przed modlitwą obejmuje przepłukanie jamy ustnej i nosa. W przypadku zmarłych te elementy również są istotne. Wykorzystując czysty kawałek wilgotnego materiału, przeciera się zęby i jamę ustną. Żeby uniknąć dostania się wody do środka, do nosa i uszu wkładane bywają waciki.

Ciało zostaje obmyte rozpoczynając od głowy, po czym przechodzi się do tułowia. Należy się upewnić, że całe ciało zostaje oczyszczone, dlatego konieczne jest podniesienie rąk i nóg, by umyć je od spodu, a także uniesienie tułowia i obmycie pleców. Czasami ciało obracane jest na bok, by móc je w całości umyć. Zawsze rozpoczyna się od prawej strony, obmywając każdą partię nieparzystą liczbę razy, zazwyczaj trzy, w razie potrzeby więcej. Przy ostatnim obmyciu oprócz wody używa się kamfory lub perfum. Osuszone ręcznikiem ciało jest gotowe do zawinięcia w całun. Dodatkowo włosy kobiety zaplata się w trzy warkocze.

Należy zaznaczyć, że jakkolwiek ghusl al mayyah jest obowiązkowe, mogą zaistnieć okoliczności, w których zostanie utrudnione lub będzie wręcz niemożliwe. Procedurę przeprowadza się zgodnie z obowiązującym w danym miejscu prawem, przy zachowaniu ostrożności.

Całun, czyli co zamiast trumny?

Oczyszczone ciało zmarłej osoby okrywa się białym całunem. W przypadku mężczyzn składa się on z trzech części, a kobiety okrywane są pięcioma. Do przeniesienia ciała służą pasy, dzięki którym nie jest ono dotykane bezpośrednio. Zgodnie z zasadami religijnymi ciało powinno zostać złożone do ziemi bezpośrednio w całunie, jednak nie zawsze jest to możliwe. Przepisy niektórych krajów nie zezwalają na pochówek bez trumny.

Szczegółowe zasady dotyczące tak obmycia ciała, jak i elementów, z których składa się całun, wynikają z przekazów zwanych hadisami. Przewidują one liczne wyłączenia i opisują ze szczegółami sytuacje, gdy np. niemożliwe jest znalezienie odpowiedniej liczby kawałków materiału na całun itp.

Islam nie zezwala na kremację zwłok.

Jak przebiega muzułmański pogrzeb?

Ciało przenoszone jest na miejsce pochówku, gdzie dodatkowo ofiarowana jest modlitwa pogrzebowa. Również na tym etapie wszystko odbywać się powinno zgodnie z sunną. Imam staje przed ciałem zawiniętym w całun i odmawia modlitwę zwaną janaza namaz, której częścią są następujące słowa, wypowiadane w języku arabskim:

O Boże! Wybacz grzechy żywym i martwym, będącym świadkami i nieobecnym, dorosłym i dzieciom, mężczyznom i kobietom. O Boże, tym z nas, których ożywiasz, pozwól żyć w islamie, a tym z nas, którzy umierają, pozwól umrzeć w wierze. I ukój tego umarłego w duchu, obdarz pociechą i miłosierdziem, przebaczeniem i życzliwością. O Boże, jeśli zmarły czynił dobro, to powiększ swoje miłosierdzie ku niemu, a jeśli popełnił czyny niegodne, to wybacz mu. Weź go pod swoją obronę, daj mu powodzenie i przyjmij z jego godnością i pokorą w swoim miłosierdziu, o Najmiłosierniejszy z Miłosiernych.

Po modlitwie ciało zostaje złożone w grobie, którego głębokość powinna wynosić minimum połowę wysokości zmarłego, a zalecane jest jego pogłębienie. Najlepiej, gdy głębokość wynosi tyle, ile wzrost zmarłej osoby. W grobie wykonuje się niszę, w której składane jest ciało. Zgodnie z muzułmańską tradycją układa się je na prawym boku, twarzą w kierunku Mekki. Osoba składająca ciało w grobie powinna wypowiedzieć słowa Bismillaahi ła alaa millaati Rasuulillaah, co oznacza „w imię Boga i zgodnie z drogą Wysłannika Boga”.

Istotne jest to, że pomimo składania ciała do grobu w całunie, nie należy zasypywać go bezpośrednio ziemią. Zazwyczaj boki są wzmacniane cegłami lub kamieniami do wysokości nieco powyżej ciała, a na to kładzione są deski lub stosowane jest inne rozwiązanie, tak by „sufit” grobu i ziemia nie dotykały bezpośrednio zmarłego.

Zgodnie z zasadami religijnymi muzułmańskie groby powinny być płaskie lub jedynie nieco wystawać ponad ziemię. Dopuszczalne jest położenie tablicy z imieniem i nazwiskiem pogrzebanej osoby, jednak stawianie pomników i budowanie nagrobków jest zabronione.

Udział kobiet w pogrzebie

Nieco kontrowersyjną kwestią związaną z muzułmańskimi pogrzebami pozostaje kwestia uczestnictwa kobiet. Z przekazów dowiadujemy się, że kobietom odradzano uczestnictwo w kondukcie pogrzebowym i samym grzebaniu zmarłego, jednak im tego nie zabraniano. W interpretacjach jako jeden z powodów podawane jest mieszanie się osób różnej płci, choć częściej występuje argument związany z emocjami. W islamie nie należy głośno opłakiwać zmarłych, a uznaje się, że to właśnie kobiety są bardziej skłonne do lamentu i płaczu niż mężczyźni.

W praktyce wybór pozostawiany jest kobietom i bardzo często uczestniczą one w praktykach pogrzebowych na równi z mężczyznami.

Odwiedzanie grobów

Odwiedzanie grobów jest praktyką zalecaną zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Znajdując się na cmentarzu, należy wypowiedzieć następujące słowa: Assalamu ala ahlid- dijari minal mu’minina łal muslimin. Ła jarhamullahul mustakdimina minna łal musta’chirin. Ła inna in sza Allahu bikum lahikun, co oznacza: „Pozdrawiam muzułmanów znajdujących się w tym miejscu! Niech Bóg zlituje się nad naszą przeszłością i przyszłością, a my, jeśli Bóg pozwoli, dołączymy do Was.”

Islam zaleca dbanie o cmentarze, jednak nie powinno się wycinać drzew, chyba że uschły lub stanowią zagrożenie. Groby nie powinny być przyozdabiane kwiatami ani zniczami. W islamie nie istnieje święto zmarłych, ani żaden specjalny dzień, w którym należy udać się na groby bliskich.

Tekst został napisany wspólnie z Nabilą, autorką profilu @niqabi.ninja na Instagramie