Nie jesteśmy uchodźcami [recenzja]

Tytuł brzmi dziwnie. Od samego początku rzuca nam wyzwanie. Bo jeśli nie jesteście uchodźcami, to kim? Nawet podchodząc z wyjątkową otwartością do tej książki, jej tytuł może powodować dyskomfort. I bardzo dobrze, bo to właśnie dyskomfort skłania nas do spojrzenia na temat w innej perspektywy.

Życie w cieniu konfliktów zbrojnych

Druga część tytułu wyjaśnia znacznie więcej i daje punkt zaczepienia. Wiedziałam z grubsza, o czym będę czytać, a temat uchodźców nie jest mi obcy – znam kilka osób, które uciekły ze swojego kraju przed wojną. Jednak mimo wszystko reportaż napisany przez Agusa Moralesa dał mi do myślenia. Błyskotliwe spostrzeżenia i trafne pytania, jakie w zawieszeniu pozostawia autor sprawiły, że mimowolnie zaczęłam stawiać siebie w pozycji bohaterów książki. Zaczęłam się zastanawiać, do czego byłabym zdolna, jak wiele miałabym odwagi, jak wiele potrafiłabym wybaczyć i zaryzykować? Czy wiedziałabym, co jest właściwą decyzją?

Co mogłoby cię popchnąć do zabójstwa? (…) Zabijałbyś, gdyby robili to wszyscy dookoła ciebie? Sądzisz, że twój sąsiad byłby zdolny cię zabić? A ktoś z twoich bliskich? Grożono ci kiedyś? Myślałeś kiedyś o tym, żeby uciec? Jak długo wytrzymałbyś w sytuacji skrajnej przemocy? W którym momencie doszedłbyś do punktu granicznego: gdyby spadły bomby na twój dom? gdyby wojsko otoczyło dzielnicę, w której mieszkasz? gdyby grupa terrorystyczna objęła kontrolę nad twoim miastem? Zostawiłbyś swoje dzieci? Zostałbyś? A gdyby twoja córka nie chciała uciekać? Wiedziałbyś, dokąd się udać? Jak zorganizowałbyś ucieczkę? Na co czekasz? Czułbyś potem, że masz prawo prosić o azyl? Dach nad głową? Wyżywienie? Do kogo byś się zwrócił? Zabijałbyś tych, którzy cię zmusili do ucieczki? Dlaczego nie? A gdyby do ucieczki zmusili cię ci, którzy zabili twojego przyjaciela z dzieciństwa? Albo którzy zgwałcili twoją bratanicę? A gdybyś ich zabił, czy przyznałbyś się do tego przed ludźmi, do których się zwracasz o pomoc? Jak wiele gotów byłbyś przebaczyć?

Recepta na uwrażliwienie

Dramatyczne historie, które znamy z przekazów medialnych. Wydarzenia, o których słyszeliśmy, ale nawet niespecjalnie zwróciliśmy uwagę. Trudno jest przywiązywać wagę do wszystkiego, co pojawia się w mediach. Kolejne newsy, kolejne tragedie. Przemoc rzeczywista mieszająca się z tą filmową. Znieczulica, która nas ogarnia. Łatwo jest wyrzucić z myśli ludzkie dramaty, gdy są bezkształtne i pozbawione wyrazu. Trudniej, gdy dotyczą konkretnej osoby.

Nie chcemy wiedzieć. Chcemy się najwyżej poinformować – co nieraz oznacza coś przeciwnego. Poznanie wymaga czasu i woli, chęci i wysiłku zrozumienia. Poznanie przeszkadza nam zająć zwykłą postawę, która polega na udawaniu, że nie wiemy, o co chodzi.

Reporterska, profesjonalna relacja. Poszukiwanie historii. Zwięzły przekaz, który staje się coraz bardziej naznaczony emocjami. Morales zabiera nas w podróż po Syrii, Sudanie Południowym, Tybecie, Libii i Ameryce Łacińskiej. Razem z nim poznajemy rodziny, ciężarne kobiety, młodych mężczyzn i staruszków. Razem z nim poznajemy historie, których media nie opowiadają i powody, dla których ludzie rzucają się w desperacką ucieczkę. Złość, gorycz, ulga, cierpienie, ból, radość, bezsilność. Cała paleta uczuć przetacza się przez ten reportaż, by zostawić nas z większą liczbą pytań, niż odpowiedzi. Zmusza nas do tego, by zmierzyć się z brutalną rzeczywistością.

Jeżeli lubisz literaturę faktu, zajrzyj na listę reportaży, które polecam

Kryzys człowieczeństwa